1. Coğrafi Veri Nedir? 

Coğrafi veri en temel anlamı ile “konum bilgisi içeren her türlü veri” olarak tanımlanabilecektir. Gerek gerçek, gerekse tüzel kişiler tarafından bu coğrafi verilerin toplanabilmesi, üretilebilmesi, paylaşılabilmesi ve satılabilmesi için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından izin/lisans verilmesi ve bu işlemlerin yürütülebilmesinde belirli usul veesasların takip edilmesi gerekmektedir.

2. Hukuki Düzenlemeler      

Coğrafi bilgi sistemlerine ilişkin düzenlemeler ile amaçlanan, kamu kurum ve kuruluşları arasında koordinasyonun sağlanması, hedef ve stratejilerin oluşturulması, coğrafi veri temaları içinde yer alan coğrafi veri ve bilginin üretilmesi ve güncelliğinin sağlanması, yönetilmesi, kullanılması,erişimi, güvenliğinin sağlanması, paylaşılması ve dağıtımına yönelik usul, esasve standartların belirlenmesidir.

3.Coğrafi Veri İzni

Gerçek kişilerin ve özel hukuk tüzel kişilerinin Türkiye’ye ait Ulusal Coğrafi Veri Sorumluluk Matrisi kapsamındaki coğrafi verileri toplaması, üretmesi, paylaşması veya satması faaliyetleri Bakanlığın iznine tabidir. İznin yanı sıra fikrî,sınai ve ticari haklara ilişkin mevzuat hükümleri ile Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve özel kanunlardaki hükümler kapsamındaki yükümlülüklerin de yerine getirilmesi ve ticari faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli diğer tüm belgelere sahip olunması da şarttır. Alınan bu izin kapsamında yükümlüye coğrafi veri izin belgesi verilir.

    Coğrafi Veri İzin Belgesi: Özel hukuk tüzel kişisi veya gerçek kişi bilgilerini, izin başlangıç ve bitiş tarihlerini, çalışılacak bölgenin hangi paftaların kapsandığını ve hangi faaliyetlerin yürütülebileceğine ilişkin (toplama,üretme, paylaşma ve satma) bilgiler ve izin kapsamındaki coğrafi veriye ilişkin bilgiler, yapılacak iş kapsamında çalıştırılacak personel,  araç, gereç ve yazılım bilgileri ile doğrulama kodu içerenizin belgesidir. İzin belgesinde, faaliyette bulunulan veri/verilerin Ulusal Coğrafi Veri Sorumluluk Matrisindeki hangi tema/alt temalar[1] ile ilgili faaliyetleri içerdiği belirtilir.

İzne Tabi Coğrafi Veri Nedir?: Birden fazla konum bilgisi içeren veriyi, dijital bir harita altlığı üzerinde veya adres verisi ile ilişkilendirilebilen verileri, veri tanımlama dokümanlarında belirlenmiş sensörler vasıtası ile araziden çevrim içi veya çevrimdışı toplanan verilerdir.

4. Coğrafi Veri Lisansı:

Gerçek kişilere ve özel hukuk tüzel kişilerine; Türkiye’ye ait Ulusal Coğrafi Veri Sorumluluk Matrisi kapsamındaki coğrafi verileri toplaması, üretmesi, paylaşması veya satması, veri madenciliği yapması konularında; fikrî, sınai ve ticari haklara ilişkin mevzuat hükümleri ile Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla Bakanlık tarafından lisans verilir.

Lisans Grupları: 2023yılında gelen değişiklik ile Lisans Yönetmeliği’nde “A, B ve C grubu” olmak üzere farklı lisans tipleri sınıflandırılmıştır.

A Grubu Lisans: Verilerin toplanması ve/veya üretilmesi, paylaşımı ve satışı durumunda yerli veya yabancı gerçek ve tüzel kişilere verilecek lisansı,

B Grubu Lisans: Verilerin toplanması durumunda yerli ve yabancı gerçek ve tüzel kişilere verilecek lisansı,

C Grubu Lisans: Mevcut verilerin kullanılarak veri madenciliği yapılması ve/veya yeni veri üretilmesi ile ilgili faaliyetlere ilişkin olarak verilecek lisansı ifade ediyor.

Lisans sözleşmesi nedir?Lisans grupları dikkate alınarak; yerli veya yabancı gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine ilişkin bilgilerin, faaliyette bulunulacak sınırların, lisansa konu coğrafi veri ve veri bilgilerinin toplanması, üretilmesi, paylaşımı, satışı, güvenliği, arşivlenmesi, veri madenciliği ve yeni veri üretimi faaliyetlerine ilişkin usul, esas ve düzenlemelerin ve telif haklarının yer aldığı Bakanlık ile imzalanan sözleşmedir.

Lisanslı kuruluşların yükümlülükleri nelerdir?

Lisans sözleşmesinde belirtilen faaliyetlere ilişkin verilerin ve veri bilgisinin sözleşmede belirtilen dönemlerde Bakanlık elektronik alt yapısına kaydedilmesi,

Verilerin güncelliği,doğruluğu, güvenliği ve gizliliğinin sağlanması,

Çalışma yapılancoğrafi verilerin ve veri bilgisinin lisans süresi içerisinde Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu’na sunulması,

Aveya B grubu lisans başvurusunda sadece lisans sözleşmesinin imzalanması,

C grubu lisans başvurusunda lisans sözleşmesi ile birlikte lisans/iş birliği protokolününde imzalanması, ve

A grubu lisans kapsamında sorumlu kişi iletişim bilgileri ile varsa çalıştırılacak araç ve personel değişikliklerinin 15 gün içerisinde ilgili valiliğe ve Bakanlığa bildirilmesi yükümlülükleri öngörülmüştür.

5. Coğrafi Bilgi Sistemleri Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü

Lisans Yönetmeliği’nde 2023 yılında yapılan değişiklikler kapsamında, lisans gruplarına göre, lisans almak/yenilemek isteyen kişilere bünyesinde Coğrafi Bilgi Sistemi uzmanı veya coğrafi bilgi sistemi operatörü istihdam etme yükümlülüğü getirilmiştir. Bu hüküm, 1 Ocak 2025 tarihine kadar uygulanmayacaktır.

6.  Veri Madenciliği

Yine 2023 yılında gelen değişiklik ile, Lisans Yönetmeliği’nde veri madenciliği yapılması söz konusu olduğunda lisans alınması gerektiği belirtilmişken, veri madenciliği; “İş birliğine konu paylaşılan büyük ölçekli veriler kullanılarak hem faydalı bilgiye ulaşmak, hem veriler arasındaki ilişkileri ortaya koymak hem de ileriye yönelik doğru tahminlerin bulunmasını mümkün kılarak karar destek mekanizmalarına yardımcı olmak üzere yapılan iş ve işlemlerin tümü” olarak tanımlanmıştır. Bu tanıma giren çalışmaları yapacaklar için ise kapsamlı yükümlülükler getirilmiştir. Bu kapsamda Lisans Yönetmeliği ile, veri madenciliği faaliyetlerinin Bakanlık personeliyle ortaklaşa yürütülmesi, masraflar ve giderlerin lisans sahibine ait olması, sonuç ürünlerinin fikri haklarının Bakanlığa ait olması ve işbirliği yapan gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerin üretilen veriyi kullanım hakkının süreli olması gibi hususlar düzenlenmiştir.

Ek olarak, veri madenciliği işlemi yürüten kişiler “hasılat payı” üzerinden Bakanlığa veya ilgili kamu kurumuna ödemeyapacaktır. Bu kapsamda, yeni veri üretimi ve veri madenciliği yapılarak üretilen verive/veya bilgiden elde edilecek gelir; Bakanlık, veri sorumlusu kurum ve lisansalan şirket arasında yapılacak protokolde belirlenen pay üzerinden paylaştırılacaktır.

İzin ve lisans yükümlülüklerine ilişkin diğer bilgiler için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz:

Sonuç olarak, gün geçtikçe coğrafi veriler hukuken daha regüle bir alanda koruma altına alınmaktadır. Bu sebeple hızla gelişmekte olan bu alanın yükümlüler için yakından takibi ve mevzuata uyum kapsamında gerekli adımların atılması oldukça önemlidir.

Coğrafi Veri İzin Yönetmeliğine buradan, Coğrafi Veri Lisans Yönetmeliğine ise buradan ulaşabilirsiniz.

[1] Temalar için lütfen bkz. https://cbs.csb.gov.tr/cografi-veri-temalari-uygulama-semalari-i-86098